Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) Fen ve Edebiyat  Fakültesi psikoloji bölümü  öğretim görevlisi Dilem Öke “Covid-19 Pandemisinde İstifleme Davranışı” ile ilgili açıklamalarda bulundu.

Öke “İstifleme davranışı, büyük miktarlarda malzeme, yiyecek, para vb. toplama ve saklama davranışı olarak tanımlanmaktadır. İstifleme davranışı bazen saklanarak veya gizlenerek yapılabilmekte ve kişi kurtulamayacağı kadar malzeme toplayabilmektedir”dedi.

“Genellikle istifleme davranışı, ciddi düzeyde sıkıntı (stres) veya bozuklukla ortaya çıkabilmektedir”

Öke açıklamasının devamında  “Genellikle istifleme davranışı, ciddi düzeyde sıkıntı (stres) veya bozuklukla ortaya çıkabilmektedir. DSM-5, istifleme bozukluğunu, nesneleri saklamanın gerekliliği algısından ve onları elden çıkartmanın yarattığı sıkıntı ile karakterize etmektedir. Kişinin, sahip olduklarını elden çıkarmada çektiği güçlük, bu nesnelerin birikmesi ile sonuçlanır ve bu kişinin yaşam alanını kaplar, ortalığa yığılır. Gerçek değeri ne olursa olsun, bu davranış bozukluğuna sahip kişi, sahip olduklarını elden çıkarmada ya da onlarla ilişkisini kesmekte güçlük yaşayabilmektedir. İstifleme bozukluğu bulunan kişilerde, çocuklukta yaşanmış olan kayıplar nedeniyle nesnelere bağlılık görülmektedir. Kişi, birçok şeyi toplayarak ve saklayarak sorunları ile travmaları arasındaki boşluğu doldurmaya veya çözmeye çalışabilir. Öte yandan, araştırmacılar istifleme davranışını Karl Marx’ın ekonomi teorileri ile ilişkilendirerek açıklamaya çalışmışlardır ve şu sonuca varmışlardır: istifleme davranışı bizleri geleceğe bağlamaktadır. Malzemelere ve paraya sahip olmak ve onları toplamak, gelecekteki kullanımla bağlantılıdır. Buradan hareketle, geçmekte olduğumuz bu sıra dışı, COVID-19 sürecinde, Dünya Sağlık Örgütü’nün 11 Mart 2020 tarihinde küresel salgın ilan etmesinin ardından tüm Dünya devletleri ‘evde kalın, güvende kalın’ çağrısı yapmışlardır. Bunu izleyen süreçte, tüm Dünya karantina uygulamasına geçiş yapmıştır. Bu gibi stresli veya kriz durumlarında, insanlar ve diğer hayvanlar istifleme davranışlarını daha yoğun bir dürtüyle yapabilmektedirler” ifadelerine yer verdi.

“Maddi ve temel ihtiyaçlara ulaşamama kaygısı istifleme davranışına yol açabilmektedir”

Öke açılamasını sonlandırırken, “Maddi kaynakları güvence altına almaya yönelik yapılan bu uğraşlar, toplumlar ve bireyler için problem yaratabilmektedir. Koronavirüs’ün tam olarak bıraktığı etkilerin bilinmemesinden doğan belirsizlik hissinin yanı sıra sağlık sorunlarına yönelik endişelerde artmaktadır. İnsanlar aynı zamanda işlerini kaybetme veya aşırı çalıştırılma konularında da kaygılar yaşamaktadırlar. Buna ek olarak temel ihtiyaçlarına sahip olma konusunda da endişe yaşamaktaydılar çünkü evde karantina/izole olma sürecine geçmeden önce marketlerde normalde yapılan alışverişin 3-4 katı yapılarak, temizlik-yiyecek biriktirilmeye başlandı ve bunlardan fazla alınarak diğer bireylerin bunları marketlerde bulamamasına kadar ulaşıldı. Maddi ve temel ihtiyaçlara ulaşamama kaygısı istifleme davranışına yol açabilmektedir. Şöyle ki, korkularımızı veya endişelerimizi önlemek adına bir şeyler yaptığımıza inanmamız (uğraşımız) bizlere yanlış bir kontrol hissi verebilmekte ve geçici olarak endişelerimizi giderebilmektedir. Pandemi sürecinin yarattığı kriz zamanlarının üstesinden gelmek için yapılan istifleme davranışlarında durumu kontrol altına alma, geçici olarak endişeyi rahatlatabilmektedir ve kişileri daha da istifleme davranışları sergileme döngüsüne itebilmektedir. Araştırmacılar, pandemi sonrasında bu gibi istifleme davranışlarının bir alışkanlık haline gelmesini veya bu davranışların azalarak kaybolacağını araştırmaktadırlar”dedi.